Versailles, Venedik Bienali ve Guggenheim’da ilk Portekizli sanatçı kadın olarak sergilenen Joana Vasconcelos’un yolu İstanbul’la, Contemporary Istanbul’un 20. edisyonunda kesişti. Sanatçı, Té Danzante adlı yapıtını ve AWC Contemporary’nin galeri standındaki eserlerini izleyiciyle buluşturdu. Günümüz Portekiz sanatının en tanınmış isimlerinden biri olan Vasconcelos, özellikle gündelik nesneleri alışılmış bağlamlarından çıkarıp devasa, çoğu zaman mizahi ve eleştirel enstalasyonlara dönüştürmesiyle biliniyor. Lizbon’da yaşayan sanatçı, eserlerinde hem görsel etkiyi hem de kavramsal derinliği ön plana çıkarıyor.
Té Danzante, çayın farklı coğrafyalarda taşıdığı sembolik anlamlardan yola çıkarak hem Portekiz hem de Türkiye kültürünün ortak noktalarını görünür kılıyor ve gelenek ile güncel arasında güçlü bir köprü kuruyor. Vasconcelos ile gerçekleştirdiğimiz söyleşide, İstanbul’daki izleyiciyle kurduğu diyalogdan sanatının kavramsal arka planına, üstlendiği misyon ve sanat dünyasındaki deneyimlerine uzanan çeşitli konular üzerine konuştuk.
Bu yıl İstanbul’da sergilenen Te Danzante eseri, kentin tarihsel ve kültürel dokusuyla nasıl bir ilişki kuruyor?
Te Danzante, yani çaydanlık, benim yaptığım bir eser. Bu yapıtların bazıları dünyanın farklı yerlerindeki büyük koleksiyonlarda ve müzelerde yer alıyor. Bunu Portekiz geleneğiyle ilişkilendirmek her zaman ilginç oluyor; çünkü 1600’lerde bir Portekiz kraliçesi bir İngiliz kralıyla evlenmiş ve Hindistan’dan Lizbon’a gelen çayı İngiliz sarayına taşımış. Böylece çay Avrupa’da bir gelenek haline gelmiş ve İngiliz sarayındaki beş çayı uygulaması da bu sayede başlamış. Çayın bu kadar önemli olduğu her yer ilgimi çekiyor; örneğin Çin’de, Kore’de ve Japonya’da çay seremonileri büyük önem taşıyor. Burada ise çay, toplumsal yaşamın ve günlük hayatın bir parçası olarak insanları bir araya getiriyor, birlikte oturmayı ve sohbet etmeyi sağlıyor. Dolayısıyla çay, tıpkı Portekiz’de olduğu gibi, sizin kültürünüzün de bir parçası. Bu yüzden bu eseri, Portekiz ve Türk kültürünü tek bir bağlamda buluşturacak şekilde seçtim ve buraya getirdim.
İstanbul’daki izleyicilerin, eserlerinize diğer bölgelerdeki izleyicilerden farklı bir şekilde tepki vereceğini düşünüyor musunuz?
Her ülkenin ve kültürün kendine özgü bir bakış açısı var. İnsanlar renklere, nesnelere ve çevrelerindeki dünyayla ilişkilerine farklı şekillerde yaklaşır. Örneğin siz çaya özel bir ilgi gösteriyorsunuz; bu önemli, ancak Avrupa’daki beş çayı geleneği gibi değil. Siz gün boyunca çay içiyorsunuz ve farklı türlerde çaylar tüketiyorsunuz. Bu durum çok ilginç çünkü her zaman iletişim kuracak ortak noktalar bulunuyor. Öte yandan, her yerin kendine özgü bakış açıları da var ve bu benim ilgimi çeken bir özellik. Bu nedenle bu yapıtları ikonik buluyorum. Herkes onları anlıyor, ama her yerde farklı açılardan yorumlanıyorlar. Bu çok dinamik bir durum çünkü ortak semboller var, ama aynı zamanda her ülke kendi özgün yorumunu katıyor.
Çalışmalarınızda yer alan formlar ve nesneler, gündelik yaşamdan seçerken özel referanslara mı dayanıyor?
Evet, çalışmalarımda ev ortamından yola çıkıyorum. Gündelik nesneleri alıp onları başka bir boyuta taşıyorum. Yani mutfak, banyo veya evin farklı alanlarından topladığım nesneler, bir şekilde başka bir işlev kazanarak yeni bir objeye dönüşüyor. Bu bağlam değişimi oldukça ilginç; evdeki nesnelere farklı bir bakış açısı kazandırıyor. Önceden yalnızca işlevsel olan bir obje, benim çalışmalarımda kavramsal bir işlev kazanıyor.