Londra’daki William Morris Gallery’de depo çekmecelerini karıştıran kurum direktörü Hadrian Garrard, etrafı çiçekler ve yapraklarla çevrili dachshund ırkı köpeği tasvir eden posteri çıkarıyor. Köpeğin üzerinde “William Morris”, altındaysa “The Artistry of 19th Century Cotton Prints Exhibition” (19. Yüzyıl Sanatı Pamuk Baskı Sergisi) yazıyor.
William Morris'in Çilek Hırsızı deseniyle bezenmiş Dr Martens bot.
Eğer bu poster size bir William Morris sergisi için beklenmedik bir görsel gibi geldiyse, nedeni aslında YZ tarafından oluşturulan ve çevrimiçi alışveriş sitesi Temu’da satılan bir ürün olması. Bu poster de tıpkı diğer birçok obje gibi, 19. yüzyılda yaşayan İngiliz tasarımcı, yazar ve politik aktivistin eserlerine yönelik küresel rağbetin izini süren Morris Mania (Morris Çılgınlığı) adlı sergide yer alıyor.
Sergi, sanatçının gençliğinde yaşadığı konakta bulunan William Morris Gallery’nin 75. yıldönümü kutlamaları kapsamında düzenleniyor. Tarihi 1860’lara kadar uzanan koleksiyondaki eserlerin yanı sıra başka kurumlar tarafından ödünç verilen parçalar ve ayrıca halk tarafından bağışlanan veya ödünç verilen Morris temalı çok sayıda obje sergide bir arada görülebiliyor.
Garrard, bağışlanan ve ödünç verilen objelerin Morris temalı briç seti gibi istenmeyen ticari ürünlerden, “insanlar için büyük anlam taşıyan son derece kişisel eşyalar”a kadar uzandığını söylüyor. Bunlardan biri de, düğün törenlerini galeride düzenleyen bir çiftin giydiği el işlemesi kaşmir düğün ceketleri. Sergilenen diğer objeler arasında İngiliz nükleer denizaltısından kalma gül desenli koltuk ve Morris tarzı kuşlar ve yapraklarla bezenmiş Hello Kitty figürlerinin bulunduğu yukata da (gündelik Japon kimono türü) bulunuyor.
Her bağışın kabul edilmediğini de söylemek gerekiyor. Örneğin Garrard, “Çilek Hırsızı” desenli tabutu “uygun bulmadıklarını” söylüyor. Sergi sona erdikten sonra birçok objenin yerel hayır kurumu mağazalarına gönderileceğini ayrıca belirtmek gerekiyor.
William Morris, Acanthus duvar kağıdı (1874'te tasarlandı)
Sergide, Morris’in sanatının nasıl lüks ve zevk sembolü haline geldiği inceleniyor. Ayrıca müze mağazalarının sanatı geniş kitlelerle buluşturmadaki rolü odak alınıyor; Garrard’a göre, maliyet artışları ve bütçe kesintilerinin yaşandığı bugünlerde bu konu çok önemli. Garrard, “Biz de dahil olmak üzere müzeler ve galeriler olarak kapılarımızı açık tutmak için koleksiyonlarımızdan nasıl para kazanacağımızı düşünmek zorundayız,” diyor.
Morris Mania’daki farklı kısımlar tasarımcıyla ilgili çelişkilere değiniyor ve sergi de zaten bunun incelenmesini amaçlıyor. Sanat ve el sanatları akımının kurucularından Morris mümkün olduğunca büyük halk kesimlerinin güzelliğe ulaşmasını sağlamak gerektiğine tutkuyla inanıyordu. “Ama bunun için ucuz veya kötü bir şey üretmeyi seçenek olarak görmedi,” diyor Garrard. Morris ayrıca el emeğiyle ve adil koşullar altında üretim yapılması gerektiği görüşünün güçlü bir savunucusuydu.
Küratöre göre, Morris’in “kendi bakış açısıyla kapitalizm çerçevesinde çözemediği” bir paradokstu bu. Sanatçının bu çok yönlü mirası şimdi sergideki obje seçkisi aracılığıyla inceleniyor. Bir yanda Garrard’ın deyimiyle “Birleşik Krallık’ta işinin ustası olan insanlar”dan özel olarak sipariş edilen ve galerilere döşenen lüks Axminster halıyı da içeren objeler bulunuyor. Spektrumun diğer yanını ise YZ üretimi posterler temsil ediyor. Bu posterler aslında Morris’in “demokratikleşme” kavramının nasıl endişe verici bir uç noktaya taşındığını gösteriyor; zira Çinli çevrimiçi alışveriş sitesi Temu son dönemde Birleşik Krallık milletvekilleri tarafından tedarik zincirlerinde zorla çalıştırma iddiasıyla sorgulandı ancak bu iddiayı reddetti. Şirket adına konuşan sözcü şunları söyledi: “Temu zorla çalıştırma uygulamalarını asla kabul etmez ve bu tür uygulamalara karıştığı tespit edilen taraflarla olan ilişkilerini derhal sonlandırır.”
Peki Morris tüm bunları bilse ne düşünürdü? Garrard, “Bence bu objelere bakıp ne anlama geldiklerini merak ettiğimizi bilmek Morris’in çok hoşuna giderdi,” diyor. Garrard’a göre asıl mesele, Morris’in eserlerinin nasıl “demokratikleştirildiği” ve aslında bu da sanatçının yaşadığı döneme kadar uzanan bir mesele. “Morris bu önemli soruları, sanayi devrimiyle birlikte dünyanın çok hızlı değiştiği bir dönemde soruyordu... Bugün hâlâ aşağı yukarı aynı soruların cevaplarını arıyoruz.”
• Morris Mania: How Britain’s Greatest Designer Went Viral (Morris Çılgınlığı: Birleşik Krallık’ın En Büyük Tasarımcısı Nasıl Viral Oldu?), 21 Eylül’e kadar Londra, William Morris Gallery’de görülebilir.