Sanat dünyasının en önemli fuarlarından biri Londra Frieze. Her yıl ortalama 90 bine yakın ziyaretçi ağırlıyor ve en ses getiren satışların gerçekleştirildiği fuar olma özelliğini de kaybetmiyor. Bu yıl Frieze 2025 Londra için küratör Jareh Das dikkat çekici bir projeye imza atıyor. Zamanlama açısından da çok anlamlı. Londra sokaklarında mülteci karşıtı gösteriler sürerken, Frieze’de de bu konular sanatla aktarılıyor. Hatta gün- demin en sıcak konusu sanat fuarında da en can alıcı bir biçimde sergileniyor. Herkesin bildiği gibi, koloni geçmişinden dolayı omuzlarında ağır bir yük taşıyan İngiltere, tarihinde demokrasi sınavları vermiş olsa da ülkenin önde gelen kültür, sanat ve eğitim kurumları kendi içlerinde decolonization sürecine başladı. Bugün özellikle Londra, geleneksel İngiliz kültüründen çok göçmen topluluklarının kültürüyle şekilleniyor. Son 10 yıldır müzeler ve sergilerin küratöryel bakış açıları da göçmen toplulukların etkisiyle kapsayıcı bir eksene kaydı.
Fuarda tartışmalı konular var
Kolonyal geçmişin izleri bugün Londra kültür sanat alanında en tartışmalı konu- larından biri, ancak Frieze 2025 bu seneki edisyonunda ilk defa bu konuyu Echos In The Present küratoryal seçkisiyle sanat izleyicilere sunuyor.
İngiltere ve Batı Afrika arasında çalışan bağımsız küratör Jareh Das, Batı sanatının eleştirisi, tarih-merkezli Afrika sanatı ve Brezilya ile Afrika diasporalarından sanatçılar arasındaki bağlantılar üzerine yoğunlaşan bir kariyere sahip.
Echoes in the Present, güncel sanat pratikleri üzerinden toprak, malzeme ve hafıza arasındaki karmaşık ilişkileri ele alıyor. Zorunlu göçlerle şekillenen bu kültürel bağlar, miras, yenilik ve geleceğe dair spe- külatif bakış açılarıyla birlikte inceleniyor.
Dakar’a özel çekim
Aynı zamanda Frieze tarafından bu sergi için Senegal’in başkenti Dakar’da özel bir video çekimi gerçekleştirilmiş. Şehrin canlı kültürel etkinliklerine dikkat çeken bir video hazırlanmış. Son birkaç yılda, Cape Verde Yarımadası’ndaki canlı bir liman kenti olan Senegal’in başkenti, öne çıkan uluslararası bir sanat sahnesi haline geldi. Frieze’nin de Dakar’da çekim yapması ve bu projeyi ilk kez düzenlerken Dakar’dan ve São Paulo’dan galerilere yer vermesi Afrika sanat sahnesi için büyük bir öneme sahip. Sergi Frieze Londra içinde fuar süresince sergilenecek.
Sergide yer alacak sanatçı ve galerilerse şöyle: Galerie Atiss Dakar (Dakar) – Serigne Mbaye Camara, Fortes D’Aloia & Gabriel (São Paulo, Rio de Janeiro) – Tadáskía, Jahmek Contemporary Art (Luanda) – Sandra Poulson ve Lilianne Kiame, Mitre Galeria (Belo Hori- zonte, São Paulo) – Aline Motta, Nara Roesler (São Paulo, Rio de Janeiro, New York) – Alberto Pitta, Selebe Yoon (Dakar) – Naomi Lulendo ve Mélinda Fourn, Simões de Assis (São Paulo, Curitiba, Balneário Camboriú) – Diambe ve Tafeta (Londra) – Bunmi Agusto.
Frieze Masters 2025 Antik Çağ’dan günümüze uzanıyor
Frieze’in 'Müzelik eserler' kısmı Frieze Masters ise, antik eserlerden modern ikonlara uzanan geniş bir seçkiyi 2012 yılından beri sanatseverlerle buluşturuyor.
2003 yılından beri her Ekim ayında Regent’s Park’ın ortasında Frieze, kocaman bir çadırı dünyanın en iyi sanat galerileriyle ve eserleriyle dolduruyor. Frieze'in ‘Müzelik eserler’ kısmı Frieze Masters ise, antik eserlerden modern ikon- lara uzanan geniş bir seçkiyi 2012 yılından beri sanatseverlerle buluşturuyor.
Fuarın kuruluş öyküsünden küçük hatırlatmalar yapmak isterim. Fuarın kuruluş sürecinde Amanda Sharp ve Matthew Slotover geçmiş ve bugünü bir araya toplayacak bir alan yaratmak istemişti. Fuar antik, modern ve çağdaş eserlerin aynı mekan içerisinde farklı bakış açılarıyla bir diyalog kurmasına olanak tanıyan bir anlayışla kurgulanmıştı. Ayrıca, özellikle “old masters” eserlerinin hâlâ nasıl güncelliğini koruduğunu da ziyaretçilere göstermek istemişlerdi.
Masters’ın yeni direktörü Emanuela Tarizzo
Bu sene Frieze Masters direktörü olan Emanuela Tarizzo araştırma temelli bir yaklaşımla fuarı organize etmiş ve Frieze Masters’ın kendine özgü kimliğini şekil- lendirirken kurucu vizyonu daha da ileri taşıma misyonuyla hareket etmiş. Frieze Masters’ın tarihsel genişliği Frieze ile kar- şılaştırıldığında antik eserler, fosillerden ve eski ustalardan oluşan seçkisiyle ziya- retçileri sanat tarihinde bir zaman yolculuğuna çıkarıyor.
Emanuela Tarizzo bu yaklaşımını özetlerken, “Frieze Masters her zaman keşfin neşesiyle, sanat tarihiyle karşılaşmanın heyecanıyla ilgili oldu. 2025’te, Masters’ın ne anlama gelebileceğini genişlet- meye devam ediyoruz. Karmaşık St-Benet Holme Apocalypse el yazmasından ve Rubens’in Gladyatör olarak Herkül eserinden, sıklıkla göz ardı edilmiş modern ve temsili az olan seslere, örneğin Nijeryalı sanatçı Twins Seven-Seven’a kadar... Ziyaretçiler tek bir ana odaklanarak gele- bilir, ancak kendilerini bambaşka bir döneme kapılmış bulabilirler; çünkü eserler, yüzyıllar ve kültürler boyunca merak uyandıracak ve diyalog başlatacak şekilde sunuluyor. Londra, bu karşılaşmalar için benzersiz ve eşsiz bir sahne sunuyor; tarihsel sanatın bugünün izleyicilerine doğrudan, aydınlatıcı ve unutulmaz yollarla seslenmesine imkân tanıyor,” diyor.
Artık fuarların seçkilerinde arkeolojik eserlere yer veren galerilere nadiren rastlansa da Frieze önceki yıllarda eserlerin etik sorunlarıyla ilgili yaşananlara rağmen arkeolojik eserlere de yer veriyor. Örneğin Rupert Wace Galerisi Mısır bronz kedisini satışa sunuyor, MÖ. 688-528 yıllarında yapıl- dığı tahmin edilen bu eser de Masters seçkisinde yer alıyor.
Bu özelliğiyle Frieze Masters ile tek rakibi sayabileceğimiz The European Fine Art Foundation’ın (TEFAF) Maastricht Fuarı arasında birçok benzerlik bulunuyor. Ancak her iki fuar da yüksek standartlarıyla 2000 öncesine ait olan sanat eserlerini alıcıyla buluşturmada önemli roller üstleniyorlar. Frieze Masters’ın müzelik eserlere yönelik olduğunu 2025 seçkisinde de çok net görüyoruz.
Bu sene Frieze Masters’ta Kimleri Göreceğiz?
Frieze Masters, 2000 yılı öncesi yapılan sofistike eserlere odaklanıyor. Bu yıl, 27 ülkeden 137 galeriyi bir araya getirerek yeniden keşiflere ve yüzyıllar arasında diyalog kuran küratöryel bölümlere yer veriyor.
Fuarda katılımcı olan galeriler de şöyle: Åmells Konsthandel, ArtAncient, Charles Ede, Lullo Pampoulides, Sam Fogg, Stephen Friedman Gallery, Richard Green, Johnny Van Haeften, Hauser & Wirth, Hazlitt Holland-Hibbert, Annely Juda Fine Art, Ortuzar, Pace Gallery, Salon 94, Richard Saltoun Gallery, Skarstedt, Tomasso, Axel Vervoordt, Waddington Custot, Offer Waterman and Adam Williams Fine Art, Salomon Lilian, Koetser Gallery, Peter Finer, Robilant+Voena, Didier Aaron, Colnaghi, De Jonckheere and Raccanello & Leprince; Asian art including Carlton Rochell Asian Art, Francesca Galloway, Tenzing Asian Art, Thomsen Gallery, Michael Goedhuis, Shibunkaku, Grosvenor Gallery, Johyun Gallery, Jhaveri Contemporary, Daniel Crouch Rare Books, Dr. Jörn Günther Rare Books, Shapero Rare Books / Shapero Modern. Bu sene Frieze Masters’a ilk kez katılan galerileri de yazmak gerekirse; Art Exposure, Champ Lacombe, Galeria Francisco Fino, Galerie Mikael Andersen, Galerie Mueller, Jahn und Jahn, Jeremy Scholar, Joost van den Bergh, Luisa Strina, Vito Schnabel Gallery and Zürcher Gallery. Frieze Masters’a ara veren ama bu sene geri dönen galeriler de şöyle: Kallos Gallery, Ambrose Naumann Fine Art, Otto Naumann, Schoelkopf Gallery, Gallery Moshe Tabibnia, Tomasso, Venus Over Manhattan, Rupert Wace and The Weiss Gallery ve Salon 94 bu sene geri dönüyor.
Küçük bir not; bu sene nadir kitaplar ve el yazmalarına da yer verilmesi Frieze için yeni bir adım. Ve hatırlayalım: Katılımcı galerilerden Salon 94 geçtiğimiz yaz New York’ta Alev Ebuzziya’nın Vibration sergisine ev sahipliği yapmıştı. Aynı zamanda Ali Kazma’nın Seramik Sanatçısı (2007) adlı video eseri de burada yer almıştı.
Son olarak, Frieze Masters 2025’te dikkatimi çeken bazı eserlerden bahsetmek gerekirse; Louisiana Müzesi gibi birçok kurumsal koleksiyonda yer alan ABD’nin en önemli sanatçılarından Alexander Calder’in Crag with White Flower and White Discs 1974 eseri Omer Tiroche Gallery’de yer alıyor. Eskişehir OMM Müzesi’ndeki bambu enstelasyondan dolayı Chikuunsahi Ailesini tanıyor olabilirsiniz. Bambu ustalığını günümüze kadar devam ettiren Chikuunsahi Ailesi’nden Tanabe Chikuunsahi’nin In Gourd-Shaped Flower Basket eseri Thomsen Gallery de yer alıyor. En ünlü Flaman ressamlar- dan Pieter Bruegel’in en büyük oğlu Pieter Brueghel the Younger’a ait 1566 yılında yapılan panel The Sermon of St. John the Baptist de Jonckheere Galeri’de yer alıyor.
Frieze Masters bölümü Frieze ile eş zamanlı olarak 15-19 Ekim’de Regent’s Park da ziyaret edilebilir.