Genç Sanat Ekosistemi İçin Güçlü Üçgeni Kurgulamak

Üniversite eğitiminin son yılında ya da mezuniyetin hemen ardından sektöre adım atan genç sanatçılar için hem sanatsal hem de sektörel bir kimlik oluşturmak önemlidir. Bu iki kimlik aslında birbirinden tamamen farklı değildir; aralarındaki ilişkiyi nitelik ve nicelik kaynaklı bir nüans olarak düşünebiliriz. Sanatsal kimlik, pek tabii kişinin sanatının icrası, tekniğinin gücü, gelişimi ve üretim motivasyonlarını kapsar. Sektörel kimlik ise, kişinin görünürlüğü, tanışıklılıkları, eserlerinin kimlerde bulunduğu gibi sosyal aşamaları bünyesinde barındırır. Tüm bu unsurlar bir araya geldiğinde, sanatçıların, özellikle de yolun başında olan genç sanatçıların, sanat pratiklerini ön planda tutarak kendilerine özgü bir yer edinmeleri büyük önem taşır.

Doğru platformlarda yer almak ―hem çevrimiçi hem de içinde bulunulan sosyal ortamlar bağlamında çevrimdışı― sanatçıların eserlerini sanatsever izleyiciyle buluşturması ve tam anlamıyla keşfedilme durumu yolculuğun bir parçası olarak kabul edilmeli. Aksi durumda, aceleyle verilen kararlar hayal kırıklığı yaratan sonuçlara sebep olabilir. Bağımsız ve deneyimsiz çıkılan bu yolculukta doğru kişilerle yolların kesişmesi ―tıpkı her meslekte olduğu gibi― kişiye ve kariyerine dönüştürücü etki sağlayabilir. Yarışma sergileri, rezidans programları, sanat fonları, inisiyatifler vb. fırsat sunabilecek kurum ve kuruluşlar genç sanatçıların radarında mutlaka olmalıdır. Yılmadan başvuru yapmaları ve kendilerini geliştirmek için zamanı etkin kullanmaları beklenen sonucu verecektir.

Günümüzde birçok (genç) sanatçı, bağımsız şekilde üretimlerini ve çalışmalarını sürdürüyorken, geleneksel galeri sisteminin yanı sıra dijital platformlardan da faydalanabiliyorlar. Eserlerinin görünürlük kazanmasında, özellikle Instagram gibi etkili sosyal medya araçları, sanatçıların daha kapsamlı ve etkili bir şekilde tanıtılmasına olanak sağlıyor. Erişilebilirliği destekleyen günümüz sanat ortamı, aynı zamanda yoğun bir rekabet alanı yaratırken bir o kadar da dikkat dağıtıcı olabiliyor. Genç bir sanatçının bu ortamda sürdürülebilir bir kariyer inşa edebilmesi için belli adımları atarken, yalnızca üretim yaparak değil, aynı zamanda pazarlama, markalaşma, iletişim ve sanat piyasasının dinamiklerini anlaması gerekiyor. Kültür ve sanat sektörünü olduğu kadar, bulunduğu ülkenin sosyal gelişimini, siyasetini ve ekonomisini de aktif takip ediyor olması önem taşıyor.

Bir sanatçının kendi tarzını ve üslubunu keşfetme süreci genellikle aldığı eğitimin üstüne yaptığı pratikle ilerliyor. Örneğin, genç bir sanatçının ilk zamanlarında belli bir teknikle üretim yaparken zamanla farklı malzemelere ve formlara yöneldiğini görmek mümkün olabiliyor. Sanatçının yolculuğunu destekleyen bir mentorun olması ya da bir sanat topluluğuna dahil olması, bu evrimin daha sağlıklı bir şekilde ilerlemesine yardımcı olabilir. Bu süreçte bir sanat danışmanı, koleksiyoner ya da küratör yol gösterici rol üstlenebilir. Hatta bu kişiler, birlikte gelişmeye doğrudan örnek olabilecek şekilde, genç sanat profesyonelleri ve sanatla ilgilenenler de olabilir. Esas konu, bu ilerlemeyi bir süreç olarak ele alıp sektörel bileşenleri fark etmekten geçiyor.

Sanatçıların özellikle bizimki gibi olgunlaşmamış ―diğer bir deyişle, gelişmekte olan― pazarlarda, tüm imkânlara sahip olsalar bile motivasyonlarını korumalarının çok zor olduğunu düşünüyorum. Emin adımlarla ilerlemenin hem güvenli hem de mevcut bilginin altını doldurduğunu gözlemliyorum. Her şeye rağmen, hak etmenin, layık görülmenin ve işinde iyi olmanın, mutlak başarının anahtarı olduğunu da vurgulamak isterim. İdealist insanlar ve doğru kurumlar hem motivasyonu korumada hem de güçlü kimlik kazanımında (genç) sanatçıların üretimini olumlu yönde destekleyecektir.

Entelektüel yatırım ve bilinçli koleksiyonculuk

Sanat koleksiyonerliği, çoğu zaman yüksek bütçelerle ilişkilendirilse de, son yıllarda hem globalde hem de lokalde genç koleksiyonerlerin yükselişi sanat piyasasında önemli bir değişim sinyali vererek ivme yarattı. Aileden bu güdüyü miras alan ikinci ya da üçüncü nesil koleksiyonerler, konudan ayrışırken, genç sanatseverlerin koleksiyonerliğe ilgi göstermesi, alana yeni katılımcılar kazandırıyor.

Genel olarak yeni isimlerin büyük galerilerden eser almak yerine bağımsız sanatçılarla ya da yeni yapılanan galerilerle, inisiyatiflerle ve daha ulaşılabilir fiyatlarda sanat eseri satan kurumlar ya da yarışma sergilerinden alımlar yaptıklarını gözlemliyoruz. Faaliyetlerini bağımsız olarak sürdüren sanatçılarla ―en çok rastlanan metot olan sosyal medya aracılığıyla― doğrudan iletişime geçerek veya küçük ölçekli sanat etkinliklerinden uygun fiyatlı işler edinerek koleksiyonlarını oluşturmaları ya da olgunlaştırmaları umut ve heyecan verici.

Yolun başında olan sanatçılar için fiyatlandırma stratejileri oluşturmak, yeni alıcılarla etkileşime geçmek sınırlı imkânlarla mümkün olabiliyor. Sanat alıcısı perspektifinden bakıldığında ise, koleksiyon oluşturma süreci üzerine düşünmek ciddi bir entelektüel keşif, bilgi ve emek istiyor. Bu sürece zaman ayıran genç kuşak, aslında piyasa için büyük bir potansiyel kaynak ve geleceğe yatırım vaat ediyor. Genç koleksiyonerlerin daha bilinçli tercihler yapması, sadece yatırım amaçlı alım yapmaması, sanatçılarla birebir kurdukları ilişkiler sayesinde ülkemizin gelişmekte olan sanat ekosisteminin ileri taşınmasına katkı sunabilir. Bu genç kuşağı diğerlerinden ayıran önemli davranış biçimi ise; koleksiyoner adayı sanatsever gençlerin sanatçılarla doğrudan diyalog kurmaya daha fazla heyecan duyması, bunu talep ediyor olması ve buna açık olması. Entelektüel ve duygusal bir birikim olarak bu yaklaşım, kişinin kendisine yapacağı en güzel yatırımlardan biri.

Özellikle dikkat çekmek istediğim bir nokta ise şudur: Özgün sanatı, ayrışan tekniği ve yapıcı tavrıyla sanatını ortaya koyan genç sanatçıların emin adımlarla ve doğru tanışıklıklarla kısa sürede çok güzel yol alabildiğine tanık oluyoruz. Başarılı ve güçlü galerilerin temsiliyle olduğu kadar sektörde kendi çabasıyla önemli kişisel ve müze koleksiyonlarına dahil olan isimler de mevcut. Hikâyesini bağımsız olarak sürdüren ama yurtiçi ve yurtdışı fuarlarda kurumlarla yer alan isimleri de görüyoruz. Motivasyonunu yüksek tutan, üretken olan, bir işletme mezunu gibi pazarlama alanına hâkim ve bir ajans gibi kendi Instagram hesabını etkili yöneten her yaştan bireyin dikkat çekeceği bir dönemdeyiz.

Yeni nesil bağlantılar ve güncel yaklaşımlar

Sanat yöneticileri meslek olarak, sanatçıları ve geniş anlamda tüm sanat ilgililerini bir araya getiren önemli bir rol üstlenir. Genç sanat yöneticileri, geleneksel ve kurumsal sanat piyasasının dışında da yeni modeller ve ilişkiler geliştirerek sanatın ve sanatçıların farklı yollarla piyasaya sunulmasına aracılık edebilir. Kolektif sanat girişimleri ve inisiyatifler aracılığıyla genç sanatçılar alternatif sergileme yöntemleri kullanarak konuya yeni bakış araçları getirerek güncel yaklaşımlar sunan tarafta yer almayı tercih edebilirler.

Bağımsız sanat yöneticilerinin son yıllardaki artışı, küratöryal projelere ve çeşitlilik kazanan sergi projelerine katkı sunuyor.Spesifik bir kuruma bağlı çalışmamak bu alanda sürdürülebilir iş modelleri oluşturmanın zorluklarını da beraberinde getiriyor. Sponsorluklar, hibe destekleri, topluluk ve sermaye piyasası temelli fonlama modelleri bu alana yenilikçi çözümler sunacak temel araçlar arasında daha çok yer almalı. Yeni aktörlere alan tanınması gerekiyor; döngü içinde ve tek tipleşme riskine düşen işlere hiç şüphesiz ki yeni izleyiciler anlam katacaktır.Taze ve inovatif bakışlara her zaman ihtiyaç var.

Yıllardır süregelen başarılı projelerin devam etmesi için galericiler, koleksiyonerler ve izleyici el ele vermeli. Yeni yaklaşımları, çağdaş bakışları görebilmek için bu alanda eğitim görmüş, bilgisini kanıtlamış, yeni ve genç isimlere otör kişiler fırsat tanıyarak önlerini açmalı. Yeni, yetkin figürlerin dahil olmasıyla sanatın yalnızca büyük sermayeli yapılar üzerinden değil, buna ek olarak kolektif çabalarla da alternatifler sunarak var olabileceğini kanıtlayan özel bir dinamik gözlenebilir.

Jenerasyon olarak inanılmaz bir potansiyeli, ağı ve organize olma gücünü elinde tutuyor Y ve Z kuşakları. Gencin genci desteklemesi, yaşça büyüklerin de takdirini toplayarak bu yeteneklerin piyasadaki keşfini kolaylaştırır. Sorumluluk olarak, genç koleksiyonerliğin bir ilgi alanı olarak görülüp Türkiye’de de yükselişe geçmesi için genç profesyoneller odaklı çalışmalar göstermemiz gerektiğini ifade etmekte fayda görüyorum. Kısaca, genç sanat yöneticilerine esneklik ve özgürlük sağlayan bağımsız çalışma modelleri, sistemin içinde aktif kalabilmek için ekstra efor sarf etme gerekliliğini beraberinde getiriyor. Gerçekçi olmak gerekirse, bu kadar kaygan bir ekonomik ve politik ortamda ve dolayısıyla kırılgan bir sektörde yapılan işin sürdürülebilirliği konusunda stres yaşamak gayet mantıklı duruyor.

İdealize ettiğim bu kurguda, genç sanatçı ve genç koleksiyonerden sonra gelen üçgenin üçüncü köşesini oluşturan sanat yöneticisi aynı zamanda iletişimde oldukları kurumları ve parçası oldukları projeleri de temsil eder ve adeta bir kurum gibi görev ve sorumlulukları vardır. Genç sanat yöneticileri sanat ekosisteminde katalizör bir rol oynar. Alternatif sanat girişimlerinin, inisiyatif ve toplulukların sektörün gelecekteki konumunun belirleyicisi olabileceğini düşünüyorum. Bahsettiğim üçlünün, ana elementi olan sanatçıyı ve taleplerini daha çok ön planda tutmak gerekiyor. Özgür sanat üretiminin de ön koşulu bu olsa gerek. Bu ortam sanatçılar için de sanat ilgileri için de farklı bir ilgi uyandıracak ve her anlamda ülkemiz için sektörel kazanca dönüşerek tüm paydaşlar için değer yaratacak.