Çalınan Van Gogh eserlerinin sayısı ürkütücü boyutta: 1958’den bu yana kaydedilen 24 olayda 50 resim, eskiz ve baskı çalındı. Lex Boon, bu bilgiye de yer verdiği De gestolen Van Goghs (Çalınan Van Gogh’lar) adlı kitabında sanatçının eserlerinin nasıl hedef alındığını anlattı.
En ciddi hırsızlık olayı 14 Nisan 1991’in ilk saatlerinde gerçekleşti; 20 resim Amsterdam’daki Van Gogh Müzesi’nde silahlı soyguncular tarafından ele geçirildi. Bu resimler arasında “Ayçiçekleri” (Ocak 1889) ve “Yatak Odası” (Ekim 1888) gibi başyapıtlar da bulunuyordu. Hırsızlar soygunda kullandıkları aracı birkaç kilometre uzakta bırakarak kaçarken, eserler dakikalar sonra polis tarafından bulundu. Üç resimde çizikler oluşmuş ancak neyse ki kalan resimler ciddi hasar görmemişti. Suçlular daha sonra mahkûm edilirken, müzedeki güvenlik önlemleri de artırıldı.
İki veya üç resmin çalındığı 1965, 1988, 1990, 1998 ve 2002’deki olaylar dışında, Boon tarafından kayda geçirilen diğer hırsızlık olaylarının tamamında birer eser çalındı.
Üzücü bir detaysa, iki resmin iki kez çalınmasıydı. “Breton’lu Kadınlar Çayırda (Emile Bernard’ın İzinde)” (Aralık 1888) adlı suluboya tablo 17 Şubat 1975’te Milano’daki Galleria d’Arte Moderna’dan çalındıktan sonra 6 Nisan’da bulundu. Beş hafta sonra 15 Mayıs’ta diğer eserlerle birlikte yeniden çalınan bu Van Gogh tablosu 1 Kasım 1975’te bir kez daha geri alındı.
İki kez çalınan diğer resimse Kahire’deki Mohamed Mahmoud Khalil Müzesi’nden alınan “Vazodaki Çiçekler” (1886 yazı) adlı tabloydu. 1978’de çalınan bu tablo iki yıl sonra kurtarıldı. Tablo 2010 yılında yeniden çalınınca müze on yıldan uzun süre kapalı kaldı. Kahire’deki müze 2021’de yeniden açılsa da, bu natürmort hâlâ bulunamadı.
Üç Van Gogh eseri daha halen kayıp durumda; dolayısıyla nerede olabileceklerine dair en küçük bir bilgi bile büyük önem taşıyor. “Saint-Rémy Mahallesi’nden Manzaralar” (Ekim 1889) 1980’de Paris’teki özel bir konuttan çalındı. Aynı şekilde, “Rüzgârda Savrulan Ağaç” (Ağustos-Eylül 1883) adlı resim de 1987’de Zürih’te çalındığı sırada özel bir koleksiyoncuya aitti. Sanatçının “Ateş Başında Patates Soyan Kadın” (Mayıs-Haziran 1885) adlı eskizi 2013 yılında Brüksel’deki Van Buuren Müzesi’nden çalındı.
İyi haberse, Van Gogh eserlerine ilişkin güvenlik önlemlerinin giderek artırılması. 1958-1999 yılları arasında 18 hırsızlık olayı yaşanırken, 2000’den bu yana yalnızca altı olay kaydedildi. Ayrıca çalınan 50 tablodan dördü hariç tamamının bulunması da bir başka umut verici gelişme.
Savaş sırasında kaybolan tablo
Jacob Baart de la Faille 1970’te hazırladığı Van Gogh kataloğunda “Papaz Evinin Bahçesindeki İnsanlar” (Kasım 1885) için Hollanda’nın doğusunda Almanya sınırına yakın bir yerde, “1944 Arnhem Muharebesi’nde yok edildi,” ifadelerini kullanmıştı. Bu meseleyi araştıran Boon resmin aslında bu muharebeyi zarar görmeden atlatmış olabileceğine işaret eden kanıtlar elde etti.
Tablonun eski sahibi Adriaan Pieter van Hoey Smith (1893-1967) savaştan hemen sonra resmin çalındığını bildirmiş ve 1964’te De la Faille komitesine yazdığı mektupta Arnhem Muharebesi sırasında “ortadan kaybolduğunu” belirtmişti. Ancak komite bunu yanlış yorumlayarak resmin “yok edildiği” sonucuna varmıştı.
Boon’un bu resmin akıbetiyle ilgili kanısı şöyle: “Resmin bulunduğunu bildiğimiz son yer Oosterbeek’teki bir ev; buradaki köylüler Arnhem Muharebesi sırasında tahliye edilmişti. Ben bu Van Gogh tablosunun muhtemelen Almanlar tarafından yağmalandığına inanıyorum. Dolayısıyla bu muharebeyi zarar görmeden atlatmış olabileceğini ve bir gün ortaya çıkabileceğini düşünüyorum.”