Art Basel, beklenmedik bir hamleyle Mısırlı sanatçı Wael Shawky’yi Doha’daki açılış fuarının sanat direktörü olarak atadı. İsviçreli fuar markası ile Katar devletine ait iki kuruluş olan QC+ ve Qatar Sports Investments (QSI) ortaklığında düzenlenecek Art Basel Qatar (ABQ), 5 Şubat Perşembe ile 7 Şubat Cumartesi 2026 tarihleri arasında M7 ve Doha Design District bölgelerinde, 3 ve 4 Şubat’taki VIP günleriyle birlikte gerçekleştirilecek.
60. Venedik Bienali’ndeki Mısır Pavyonu ile dikkat çeken Shawky, bir Art Basel fuarında liderlik pozisyonuna getirilen ilk sanatçı oldu. Shawky, Art Basel’in baş sanat sorumlusu ve küresel fuarlar direktörü Vincenzo de Bellis ile birlikte yaklaşan sergiye şekil verecek.
Shawky, The Art Newspaper’a “Ben alışılmadık bir seçimim” diyor. Bu doğrultuda, ABQ’nun ilk edisyonu da geleneksel fuar formatının dışına çıkacak: Shawky’nin belirlediği küratöryel tema olan Becoming doğrultusunda, her galeriden yaklaşık 33 metrekarelik bir standda solo bir sanatçı sunumu yapması isteniyor. “Bu çerçeve, MENA, (Orta Doğu ve Kuzey Afrika) bölgesi ve ötesindeki sanatsal pratiklerin keşfedilmesine olanak tanıyacak” diyor Shawky.
“Esnek format, Wael’in fuarı istediği gibi şekillendirebileceği anlamına geliyor,” diyen De Bellis, fuarın Art Basel’in Unlimited bölümüne benzerlik göstereceğini de sözlerine ekledi. Mayıs ayında yapılan basın açıklamasında “yaklaşık 50” katılımcıdan söz edilirken, De Bellis, QC+’nın M7 mekânında fuara daha fazla alan ayırmasının ardından bu sayının artmasını bekliyor.
De Bellis, Shawky’nin sanat yönetmenliği görevine bu edisyondan sonra devam edip etmeyeceğinin belirsiz olduğunu belirtiyor; zira ABQ’nun “zaman içinde doğal olarak gelişecek bir proje” olduğunu söylüyor. “Bu bölgeye gelirken işleri dikkatli ve düşünceli bir şekilde yapmak, daha derine inmek ve izleyiciyi bunaltmamak istedik. Bu, işe yarayacak tek modelin bu olduğu anlamına gelmiyor.”
Shawky, galeri seçim sürecinde ilk eleme aşamasını De Bellis ile birlikte yürütecek. Ardından, Lorenzo Fiaschi (Galleria Continua), Shireen Gandhy (Chemould Prescott Road), Daniela Gareh (White Cube), Mohammed Hafiz (Athr Gallery), Sunny Rahbar (The Third Line) ve Gordon VeneKlasen (Michael Werner) gibi isimlerin yer aldığı seçici kurul ile görüşmeler yapacaklarını açıkladı.
Fuar, gelişmekte olan sanat ekosistemini canlandırabilir mi?
Rahbar, “Art Basel’in Katar ile ortak hareket etmesi yerinde,” diyor. The Third Line’ın 2008’de Doha’da açılan ve iki yıl sonra kapanan şubesinin ardından “Sanırım oraya çok erken gitmiştik,” diyen Rahbar, bölgenin o zamandan bu yana büyük bir gelişim kaydettiğine dikkat çekiyor. “Katar’da Al Jazeera ve güçlü üniversiteler var, kültürel olarak ilgili bir kitle oluştu. Ayrıca 18 yıl önce olmayan bir koleksiyoner tabanı da şimdi mevcut.”
Rahbar, ABQ’nun formatı ile Nisan ayında Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da düzenlenen Art Week Riyadh arasındaki paralelliklere vurgu yapıyor. Krallığın Görsel Sanatlar Komisyonu tarafından başlatılan bu etkinlik, bienal ile fuar arasında bir model olarak görülüyor ve galerilerden küratörlü eser sunumları talep ediyor. Rahbar, “Pek çok kişi sanat fuarlarının formatının değişmesi gerektiği konusunda hemfikir,” diyor. “Riyad’da gördüğümüz ve Katar’da göreceğimiz yaklaşım, sanatçılar hakkında daha derinlemesine bilgi edinmeyi mümkün kılıyor. Bu da nispeten yeni bir koleksiyoner kitlesiyle etkileşim kurmanın cazip bir yolu.”
Art Basel’in Körfez bölgesine ilk adımı, sadece yerel koleksiyonerlik alışkanlıklarını değil, aynı zamanda kültürel normları da sınayacak. Özellikle İsviçreli fuar markasının, Katar’da daha kısıtlı olan temaları özgürce sergileyip sergileyemeyeceği merak konusu.
De Bellis, fuarın içeriğine ilişkin Katar devletinden herhangi bir gözetim veya kısıtlama olmayacağını vurguluyor. “Tüm gösterimlerimizde standart birliği korumak bizim için çok önemli,” diyor.
Bunun yerine, “bölgenin nüanslarını” korumak görevi, geçen yıl Doha’ya taşınarak Fire Station çağdaş sanat mekanını yönetmeye başlayan Shawky’ye bırakılmış durumda. Körfez’deki sansür uygulamalarına dair konuşan sanatçı, “Burada bazı sınırlamalar olduğunu biliyorum. Ancak bunların Doha’daki sergilerin kalitesini etkilemediğini gördüm,” diyor. Shawky, Batı’da da sansürün varlığına dikkat çekerek, “Hiçbir yerde tam bir özgürlük yok,” ifadesini kullanıyor.
Belirsiz mali koşullar
Art Basel ile Katar arasındaki kesin ilişki ve özellikle finansal işlemlerin kapsamı halen belirsizliğini koruyor. De Bellis, “Ortaklığın mali koşulları hakkında yorum yapmamakla birlikte, Katar’ın önde gelen kuruluşları QSI ve QC+ ile güçlerimizi birleştirmek, bölgede uzun vadeli ve sürdürülebilir bir varlık oluşturmamıza olanak sağlıyor,” diyor.
De Bellis ayrıca, ABQ’nun açılışının, Küresel Güney’in en büyük iki sanat fuarı olan Yeni Delhi’deki Hindistan Sanat Fuarı ve Mexico City’deki Zona Maco ile (her ikisi de 5-9 Şubat 2026’da) aynı tarihe denk gelmesini de “son derece talihsiz” olarak nitelendiriyor. Bu tarihlerinin, fuar öncesi ve sonrası M7 mekânlarında gerçekleşecek sergiler tarafından belirlendiğini açıklayan De Bellis, Art Basel’in gelecek edisyonlarda bu fuarlarla koordinasyon içinde çalışarak, etkinliklerin aynı tarihe denk gelmesini önlemeye çalışacağını belirtti.